Д.БААТАРЧУЛУУН: ШИНЭ СЭРГЭЛТИЙН БОДЛОГЫН ХҮРЭЭНД ХӨДӨӨ ОРОН НУТАГТ АЖИЛЛАХ ИРГЭДЭЭ БҮХ ТАЛААР НЬ ДЭМЖИНЭ

Нийгэм, Эдийн засаг
2023-03-21 | 12:07:46 33

Т.ЖАНЦАН

   Өвөрхангай аймгийн Баруунбаян-Улаан сумын Засаг дарга Д.Баатарчулуунтай цаг үеийн асуудал, Засгийн газрын Шинэ сэргэлтийн бодлогын хэрэгжилтийн талаар ярилцлаа.

-Өнгөрсөн өвөл хүйтэн, цас ихтэй боллоо. Танай сумын хувьд өвөлжилт, хаваржилтын байдал ямар байна вэ?

-Манай нутагт өнгөрсөн хавар /2022/цас нэвсийтэл орж чийг өгсөн. Ингээд ногоо эрт гарч ургац сайн байсан. Зундаа жаахан гандсан ч өвс хангалттай ургасан учраас намар, өвөлтэй золгосон. Одоо борог өвстэй цаг тавиу, мал тарга тэвээргээ хадгалсан хавар болж байна. Цаг сайхан болохоор хүн, малын зоо тэнэгэр сайхан байдаг шүү дээ.

-Байгаль цаг уурын ийм таатай нөхцөлд малчин түмний хөдөлмөрийн үр шим өндөр байдаг. Тэгэхээр улс, аймаг, сумандаа ажил үйлсээрээ тэргүүлсэн малчид хэд байна вэ?

-Манай сумаас энэ жил МҮРТийн нэрэмжит “Алтан хураг”-ны эзнээр нэг малчин тодорсон. Мөн аймгийн аварга малчин дөрөв, аймгийн аварга тариаланч нэг, аймгийн аварга ажилтан нэг, сумын аварга малчин зургаа төрөн гарлаа. Манай сум Улсын сайн малчин Саяннямбуугийн нэрэмжит сумын сайн малчин шалгаруулдаг уламжлалтай. Үүнд нэг малчин шалгарсан. Сумын аварга тариаланчаар, сумын аварга саальчнаар тус тус хоёр хүн шалгарсан. Ингээд 2022 он буюу Билгийн тооллын Бар жилд 10 гаруй хүн хөдөө аж ахуйн салбарт ажил хөдөлмөрөөрөө тэргүүлээд байна.

-Танай сум аймагтаа нийгэм, эдийн засгийн үзүүлэлтээр тэргүүлэгчдийн нэг гэсэн. Ажилгүйдэл ямар байдаг юм бол?

-Манай сумын нутаг дэвсгэр говийн бүст хамаардаг. Хүн амын тоогоор цөөн ч гэсэн мал аж ахуй, газар тариалан, аялал жуулчлалын салбараа хөгжүүлэхийг голчлон анхаардаг. Энэ чиглэлээр төрийн үйлчилгээг иргэдэд түргэн шуурхай үзүүлж ирсэн. Аймгийн удирдлагууд ч бас бидний ажил, гаргасан санаачилгыг сайн дэмждэг юм. Миний хувьд сүүлийн 10 гаруй жил сумын Засаг даргаар ажиллаж байна. Энэ хугацаанд аймгийн хоёр, гурван Засаг даргатай хамтран ажиллаж ирлээ. Сум орон нутагт тулгамдаж буй асуудлаа аймаг, орон нутагтаа тавьж шийдвэрлүүлж байгаа. Манай сум 2700 гаруй хүн амтай. Иргэд хөдөө аж ахуйн салбарт голлон ажилладаг. Мөн сумын төвд оршин суугаа иргэд жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэх сонирхолтой байдаг. Сүүлийн жилүүдэд залуучууд уул уурхай, барилгын салбарт ажиллахаар явдаг болсон.

-Хүн амын тоо хэд вэ. Ажилгүйдэл ямар байна. Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрийн биелэлт хэдэн хувьтай байна вэ?

-Иргэдийн хурлаас Засаг даргын үйл ажиллагааны дөрвөн жилийн мөрийн хөтөлбөрийн биелэлтийг өнгөрсөн оны байдлаар 60 гаруй хувьтай байна гэж дүгнэсэн. Тухайн жилийнх нь 90 гаруй хувьтай гарсан. Мөрийн хөтөлбөрт тусгасан ажлуудаа тодорхой хэмжээнд хэрэгжүүлээд явж байна.

-Та яриандаа мал аж ахуйгаас гадна газар тариалангийн салбарт амжилт гаргасан хүмүүс бий гэсэн. Энэ талаар тодруулж өгөхгүй юу?

-Манай суманд Хангайн нуруунаас эх авч урсдаг Таацын гол гэж бий. Энэ гол Таацын Цагаан нуурт цутгадаг. Энэ голыг дагасан газар тариалан дээр үеэс хөгжиж ирсэн түүхтэй. Ялангуяа халтар арвай голлон тарьж ирсэн. Одоо тариалах ургамлын нэр төрөл олширч байна. Төмс хүнсний ногоо, тарвас, улаан лооль зэргийг тариалдаг болсон. Газар тариалангийн салбарт нийт 40 гаруй өрхийн 200 хүн ам үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Тэд орон нутгийнхаа хэрэгцээг хангаад, аймаг, улсын чанартай үзэсгэлэн худалдаанд оролцоод явдаг.

-Жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэх сонирхол иргэдэд бий гэсэн. Ямар ямар чиглэлээр үйлдвэрлэл эрхэлж байна вэ?

-Сумын хүн амын тоо, зах зээлийн багтаамжаас шалтгаалаад иргэд өрхийн хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг. Тухайлбал, талх нарийн боов үйлдвэрлэж байгаа. Мөн малын гаралтай түүхий эд боловсруулах сонирхолтой өрх олон бий. Тэгээд нэхий элдэх, сур боловсруулж байна. Бас хувцас эсгүүр, оёдол, аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, гар урлал, гоёл чимэглэлийн зүйл үйлдвэрлэх чиглэлээр ажиллаж байна.

-Сум, орон нутгийн төр захиргааны байгууллагын зүгээс үйлдвэрлэлийг дэмжих, санхүүжилт олгох, хөрөнгө оруулалт хийх нөхцөл боломж нь хэр байдаг юм бол?

-Суманд 200 сая орчим төгрөгийн эргэлтийн хөрөнгөтэй Хоршоо хөгжүүлэх сан гэж бий. Үүнийгээ бид жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэх сонирхолтой иргэдэд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлж зээл олгох байдлаар зарцуулдаг. Жилийн гурван хувийн хүүтэй, таван жилийн хугацаатай олгоод явж байна. Зээл авсан иргэд үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмж авах, түүхий эдээ бэлтгэх, эргэлтийн хөрөнгө болгох зэргээр хууль журмын дагуу зарцуулаад байгаа. Зээлийн эргэн төлөлт хэвийн байсан. Гэвч ковид, цар тахлын хөл хорионы улмаас эргэн төлөлт саарч, хугацаа хэтэрсэн асуудал гарсан. Одоо зээлийн эргэн төлөлт сайжирч гайгүй болж байна.

-Засгийн газраас Шинэ сэргэлтийн бодлого хэрэгжүүлж байгаа. Үүнтэй холбоотойгоор танай суманд ямар ямар ажил хийх төлөвлөгөө гарч байна вэ?

-Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд яригдаж буй гол асуудлын нэг нь төвлөрлийг сааруулах, орон нутгийн хүн амыг нэмэгдүүлэх явдал юм. Иймд орон нутагтаа амьдарч буй иргэдийг ажлын байраар хангах, бизнес эрхлэх таатай орчныг нь хангаж өгөх нь чухал. Үүнээс гадна төрсөн нутагтаа ирж ажиллаж амьдрах нөхцөл бололцоог бүрдүүлж өгөх, дэмжих учиртай. Засгийн газрын бодлогыг хэрэгжүүлэхийн тулд аймаг, сумдын Засаг дарга, удирдлагууд хамтраад ажлаа тодорхойлж, төлөвлөгөө гаргаад үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Тухайлбал, “Нээлттэй Өвөрхангай”, “Нээлттэй Баруунбаянулаан” хөтөлбөр боловсруулж иргэдийн дунд хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна. Ойрын хугацаанд уг хөтөлбөр батлагдан гарна.

-Тэгэхээр орон нутагтаа ажиллаж амьдрах, шилжин ирэх сонирхолтой хүмүүсийг хэрхэн дэмжиж туслах юм бол. Энэ талаар ямар төлөвлөгөө чиглэл гарч байгаа юм бэ?

-Засгийн газраас хэд хэдэн чиглэл гарсан. Тодруулбал, орон нутагт шилжин ирж буй иргэдэд татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ. Цалин урамшууллыг нь нэмнэ. Орон сууцны дэмжлэг үзүүлнэ. Гэхдээ сум орон нутгийн төсвийн хөрөнгө, хүчин чадлаа харгалзан үзэхгүй бол болохгүй. Сумын ажлын байрны гол салбар нь хөдөө аж ахуй, тэр дундаа мал аж ахуй давамгайлдаг. Энэ салбарт ирж ажиллах хүмүүсийг зээлийн бодлогоор дэмжих боломжтой. Мал маллах сонирхолтой иргэдийг “Малжуулах төсөл”-д хамруулах боломж бий. Манай суманд энэ төсөлд зарцуулах 100 гаруй сая төгрөгийн эргэлтийн хөрөнгө байгаа. Газар тариалангийн салбарт ажиллах сонирхолтой иргэдийг “Хоршоо хөгжүүлэх сан”-гаас дэмжих бололцоотой. Бас суманд амьдрах хүмүүст газар үнэгүй олгож дэмжээд явах боломжтой юм. Манай сум Өвөрхангай аймгийн урд хэсэгт байршилтай байгалийн үзэсгэлэнт газар бүрдсэн нутагтай. Мал аж ахуй, газар тариалан, аялал жуулчлал хөгжүүлэх бололцоотой. Манай суманд Хүрэн хадны рашаан, Элсний эмчилгээ байдаг. Манай суманд ирж ажиллах, амьдрах сонирхолтой хүмүүс ирвэл бид аль болох бүх талаас нь дэмжихэд бэлэн байгаа. Улаанбаатар хотоос 610 км, үүнээс 80 км-ыг нь шороон замаар явдаг. Эрчим хүчний шугам, үүрэн холбооны бүх сүлжээ холбогдсон. Сургууль, цэцэрлэг гээд төрийн бүх үйлчилгээг түргэн шуурхай, хүнд сурталгүй авч болно.